Λογοτέχνες και Γάτες: Νίκος Καββαδίας.

Ο Νίκος Καββαδίας και οι σύντροφοι του στη θάλασσα.

       

Ο ασυρματιστής Νίκος Καββαδίας.

Στροφή της Στήλης προς τους Έλληνες ζωόφιλους λογοτέχνες που εμπνέονται από τα ζώα. Ο ποιητής Νίκος Καββαδίας (1910-1975) υπήρξε ένας πολυταξιδεμένος ναυτικός καθώς εργάστηκε ως ασυρματιστής σε εμπορικά και επιβατικά καράβια. Έτσι είχε την ευκαιρία να γυρίσει όλο τον κόσμο, να γνωρίσει τις ανοιχτές θάλασσες και τα εξωτικά λιμάνια και ν’ αντλήσει από τις άμεσες εμπειρίες του το υλικό για την ποίησή του. Ο Καββαδίας υπήρξε από τους πιο λιγογράφους Νεοέλληνες ποιητές. Καμιά πενηνταριά ποιήματα, το μυθιστόρημα «Βάρδια» (1954) και λίγες ποιητικές μεταφράσεις αποτελούν την όλη παραγωγή του. Η ποίηση του είναι θαλασσινή, γραμμένη από άνθρωπο εξοικειωμένο με τις σκληρές συνθήκες της ζωής στα καράβια, αλλά ταυτόχρονα κι από έναν «ιδανικό εραστή των μακρυσμένων ταξιδιών και των γαλάζιων πόντων», που όταν μένει ελεύθερος από τις ώρες της βάρδιας ή όταν δεν τριγυρίζει στα μπαρ των λιμανιών, μπορεί να διαβάζει τον Baudelaire, Ουράνη και Καρυωτάκη.  Αν και διαφωνούμε στην διαπίστωση στην οποία καταλήγει ο επιμελητής της θαυμάσιας πεντάτομης έκδοσης της Ανθολογίας της Ελληνικής Ποίησης (εκδόσεις Σοκόλη,1990) που σας προτείνουμε ανεπιφύλακτα κι’ ας λέει πως «τον Καββαδία έσωσε κυριολεκτικά η ολιγογραφία. Είχε, εξάλλου, τη σύνεση και τη συνέπεια να περιοριστεί στο βιωματικό του υλικό του, στο στενό του χώρο και στους ανανεωμένους παραδοσιακούς τρόπους, δίχως να επιχειρήσει να περάσει στην περιοχή της «νέας ποίησης» την τόσο ασυμβίβαστη με τον χαρακτήρα της τέχνης του και την αισθητική του αγωγή».

        Σύντροφοι και συνταξιδιώτες του στα πολύμηνα ταξίδια του στους ωκεανούς πολλά κατοικίδια και εξωτικά ζώα, όπως «Η μαϊμού του Ινδικού λιμανιού» για την οποία θυμόταν πως:

«Δε θύμωνε και μου ΄δειχνε πολύ πως μ΄ αγαπά,

Ούτε κακά την άκουσα ποτέ να μου γρυλίσει.

Φαινόταν πως συνήθισε τις κακουχίες κι εμέ,

Κι εγώ σαν ένα άνθρωπο την είχα συνηθίσει»

Διαβάστε Ποίηση.

        Το πιο γνωστό όμως ποίημα του Καββαδία με ήρωα κάποιο ζώο είναι «Οι γάτες των φορτηγών».  Περιλαμβάνεται στην συλλογή που κυκλοφόρησε το 1933 με τίτλο «Μαραμπού» (εκδόσεις Άγρα, 1990). Στο εξαιρετικό ιστολόγιο της κυρίας Ειρήνης Αϊβαλιώτου με τίτλο Cat is Art (www.catisart.gr) που είναι αφιερωμένο στην έμπνευση που παρέχει αφειδώς στην Τέχνη η γάτα, η συντάκτρια του αναλύει το ποίημα με ιδιαίτερη ευαισθησία :"Στο ποίημα μεταφέρει στον αναγνώστη μια περιγραφή για την αρρώστια που πάθαιναν οι γάτες στα φορτηγά από τη συνεχή θέα του σιδήρου. Το ποίημα είναι μελαγχολικό και εξόχως πικρό, γιατί αναφέρεται στα συναισθήματα των ναυτών όταν αναγκάζονταν να πνίξουν τη γάτα με την οποία είχαν δεθεί στη διάρκεια της καθημερινής τους ζωής. Οι παλαιοί ναυτικοί έτρεφαν τις γάτες στα φορτηγά πλοία γιατί ένιωθαν ότι οι γάτες είναι σαν τις γυναίκες. Κανένας άντρας δεν μπορεί να ζήσει χωρίς την παρουσία μιας γυναίκας και αφού δεν υπήρχαν γυναίκες πάνω στα φορτηγά, τάιζαν τις γάτες για να μείνουν κοντά τους. Η γάτα του καραβιού κινδύνευε από τη νόσο της τρέλας, λόγω της συνεχούς θέας του σιδήρου. Οι ναυτικοί της έβαζαν ένα χάλκινο περιλαίμιο για να την προφυλάξουν. Δεν κατάφερναν όμως να την προστατεύσουν. Τελικά η γάτα νοσούσε και την έριχναν στη θάλασσα συνεχίζοντας το ταξίδι τους λυπημένοι. Ο αποχαιρετισμός της συντρόφου τους έφερνε θλίψη και πένθος στους σκληρούς άνδρες των πλοίων".

Κλείσουμε με δυό στροφές του ποιήματος:
             

Eίναι περήφανη κι οκνή, καθώς όλες οι γάτες, κι είναι τα γκρίζα μάτια της γιομάτα ηλεκτρισμό· κι όπως χαϊδεύουν απαλά τη ράχη της, νομίζεις πως αναλύεται σ' ένα αργό και ηδονικό σπασμό. Στο ρεμβασμό και στο θυμό με τη γυναίκα μοιάζει κι οι ναύτες περισσότερο την αγαπούν γι' αυτό· κι όταν αργά και ράθυμα στα μάτια τούς κοιτάζει, θαρρείς έναν παράξενο πως φέρνει πυρετό.      Δημοσιεύτηκε στην "Ελεύθερη Ώρα" του Σαββάτου 5 Ιουλίου 2014 στην Στήλη "Η Φάρμα των Ζώων" του Κώστα Παρχαρίδη.

Γιάννης Μπαχάς

hellasbachas@gmail.com