Λογοτέχνες και Γάτες: Ρένος Αποστολίδης.

«Μόνο τα λιοντάρια κ’ οι γάτες γουργουρίζουνε!

Κανέν’ άλλο ζώο». 

«....τὰ βιβλία είναι άνθη ἢ κάκτοι θανατηφόροι, όχι  σκευωρήματα.  Πολλὲς  φορὲς  θα βρέθηκε ίσως ο αναγνώστης  πολύ απορημένος  με  το δικό μου, πώς πορεύεται στην ανάπτυξή του... Άλλο αν κακώς το πήρε και για βιβλίο, ενώ για πράξη πρόκειται...»

Ρένος  Αποστολίδης ["Κατηγορώ", σελ.185]

Ο Ρένος και ο γάτος του.

           Συνεχίζουμε και αυτή την εβδομάδα με έναν πολυγραφότατο Έλληνα λογοτέχνη που αφιέρωσε μέρος του έργου του και της προσωπικής του ζωής στα κατοικίδια ζώα με ιδιαίτερη αδυναμία στις γάτες.   

           Ο διακεκριμένος φιλόλογος και μαχητής του πνεύματος Ρένος Αποστολίδης σε ηλικία 80 ετών «έφυγε» στις 10 Μαρτίου 2004 για τους τόπους των ωραίων Ελλήνων προγόνων. Γεννήθηκε στην Αθήνα, γιος του δημοσιογράφου Ηρακλή Αποστολίδη, λόγιου μ' ευρύτατη παιδεία. Ατίθασος κι ανυπάκουος από παιδί, άριστος πάντα μαθητής, πολύ νωρίς μυήθηκε απ' τον πατέρα του στο διάβασμα, πρωτίστως  Αρχαίων, βασικής σύγχρονης φιλοσοφίας, κορυφαίων ποιοτήτων, μα κύρια των "αμφισβητιών. Το 1935 τέλειωσε το δημοτικό σχολείο και το 1941 το Βαρβάκειο Γυμνάσιο, όπου στις 28 Οκτωβρίου του 1941 οργάνωσε μαθητική αποχή. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής παρέμεινε ανένταχτος. Σπούδασε στο τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (αποφοίτησε το 1950). Φοιτητής ακόμη κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου στρατεύτηκε με το βαθμό του οπλίτη στο κρατικό μέτωπο. Αμέσως μετά την αποφοίτησή του εργάστηκε ως καθηγητής Αρχαίων και νέων Ελληνικών, Ιστορίας και Λατινικών σε ιδιωτικά αθηναϊκά γυμνάσια. Τιμήθηκε με το βραβείο πεζογραφίας του Υπουργείου Παιδείας για το έργο του «Ιστορίες από τις Νότιες Ακτές».

          Στο χώρο των γραμμάτων πρωτοεμφανίστηκε το 1944 με τη δημοσίευση του δοκιμίου «Καιρός του είναι» στο περιοδικό Γράμματα και την έκδοση του έργου του «Τρεις σταθμοί μιας πορείας», ένα χρόνο αργότερα. Συνεργάστηκε με πολλές εφημερίδες και περιοδικά της πρωτεύουσας ως συντάκτης και ως κριτικός. Από το 1951 ανέλαβε την αρχισυνταξία και την κριτική στήλη στο περιοδικό «Ο Αιώνας μας», και το 1959 ίδρυσε με τον πατέρα του το περιοδικό «Νέα Ελληνικά», από τις σελίδες του οποίου πρόβαλε την κριτική στάση του ενάντια στη λογοτεχνική γενιά του ’30.

Αφιερωμένη στις γάτες συλλογή.

          Το 1965 καταδικάστηκε σε κάθειρξη δυόμισι ετών επειδή είχε εισβάλει στη Βουλή (που ονόμαζε "Κυνοβούλιο"!). Συνέχισε να ασκεί κριτική από τις σελίδες του περιοδικού «Τετράμηνα» ως το 1979. Μέσα στα διηγήματά του ασκούσε κάθε είδους, άμεση είτε έμμεση, κριτική. Ο  Άγγλος επιφυλλιδογράφος  Έντυ Ντάκουωρθ  τον είχε χαρακτηρίσει ως  τον  "μεγαλύτερο ζώντα λιβελλογράφο"! Όταν έκανε κριτική, δεν  απέφευγε την Ποίηση, σαν αντιπροβολὴ του Καλού στο Μέτριο ή το Κακό. Γι' αυτό κατεξοχήν αγαπούσε και πρόβαλε το στίχο του  Οδυσσέα Ελύτη: "Όπου και  να σας βρίσκει το Κακό, αδελφοί,/ όπου και να θολώνει ο νους σας,/ μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό/ και μνημονεύετε  Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη!" .Ο Ρένος   υπολόγιζε τη γραφή του σε "χιλιόμετρα", πού είχε, κατά τη δική του έκφραση, "διανύσει", με το μολύβι, το στυλό, ή τη γραφομηχανή (ως  το Παρίσι, έλεγε)!

           Ανήκει στους Έλληνες πεζογράφους της μεταπολεμικής γενιάς. Βασικό χαρακτηριστικό του έργου του είναι η κυριαρχία της παρεμβολής του συγγραφέα στη ροή της αφήγησης και η έκφραση της προσωπικής του άποψης και οπτικής του μύθου με τρόπο άμεσο. Τα κείμενα του χαρακτηρίζονται από έναν χρωματισμένο, βιωματικό, υπαινικτικό και μεστό λόγο. Ὁ λόγος του είναι βιωματικός, μακροπερίοδος, και δύσκολος.  Βασική πηγή της θεματολογίας του είναι η περίοδος της γερμανικής κατοχής και του Ελληνικού εμφυλίου, ιστορικά γεγονότα της οποίας εντάσσει στην αφήγησή του αξιοποιώντας τα και σχολιάζοντάς τα, τόσο για να κρίνει τις αρνητικές τους επιπτώσεις όσο και για να τονίσει το υπαρξιακό αδιέξοδο στο οποίο οδηγούν τους ήρωες του. Στα μεταγενέστερα έργα του στρέφεται προς τη σύγχρονή του πραγματικότητα.

           Συμβουλή μας: Για να μπει κανείς στον ποιητικό- δημιουργικό και φιλοσοφικό κόσμο του Ρένου θα έπρεπε να ξεκινήσει από τον "απλούστερο" κι άμεσο λόγο της «Πυραμίδας 67», να συνεχίσει με τις «Ιστορίες απ' τις Νότιες ακτές», και να μην αναβάλλει πολύ το διάβασμα της  «Ουλάν Μπατόρ». Παράλληλα, τους κρισιμότερους άξονες της σκέψης του περιέχουν τα δύο "ευαγγέλια" Παιδείας και Κριτικής: «Η Κριτική του Μεταπολέμου» και το «Κατηγορώ». Τ' άλλα με τη σειρά, ανάλογα με το βαθμό πνευματικής "συγγένειας"...

Μην το αναβάλλετε πολύ.

           Μέσα από την ανάγνωση του πεζογραφικού του έργου ο αναγνώστης θα συναντήσει πολλά οικόσιτα ζώα, συντρόφους στην οικογενειακή ζωή αλλά και στο πεδίο της μάχης.  Έτσι στη «Δίνη» (Κάκτος, 1993) αναπολεί το ατίθασο μουλάρι του, τη Μούτσκα («η κατσαπλιάδισσα η σλάβα-Μούτσκα, όνομα και πράμμα, γλυκειά κι’ ατίθαση, βιτσιόζα έως θανάτου!»). Βρίσκεται μαζί της στα βουνά με μια φρικτή αποστολή και αναπτύσσουν μια σχέση γεμάτη ένταση και αγάπη. Στο ίδιο έργο εξηγεί και γιατί «δεν μου ρίχνονται τα ζώα, οι σκύλοι; …Γιατί εγώ ξέρω πως θένε παρέα, συντροφιά, να παίξουν-να μην είναι μόνα τους!» και απευθυνόμενος στον εαυτό του λέει: «Είσαι απλώς ποιητής … Κι αγαπάς τα ζώα γιατί σε πληγώνουν οι άνθρωποι-κι ας κάνεις το «δυνατό»!». Ιδιαίτερη όμως αδυναμία έχει στις γάτες, που του την ανταποδίδουν και στο ομώνυμο διήγημα (και συλλογή) «Οι γάτες» (Τα Νέα ελληνικά), μαζεύονται σε ένα ξέφωτο δάσους και του δίνουν τον τίτλο που έψαχνε, λέγοντας του: «Οι Γάτες σου είναι που ήθελες, για να σου δώσουν τον τίτλο, που δεν μπορούσες τίποτε να γράψεις  γι αυτές, κι’ ήρθαμε όλες απόψε δω, για σένα …..Τις βλέπεις; … Τώρα που βεβαιώθηκες φεύγουν …. Τελειώσαμε! Τους είχα πη: Όταν σου δώσουν τίτλο…».     

Με ποίηματα για τις γάτες.

    Στην τελευταία του συλλογή διηγημάτων «Το Μαύρο Καράβι» (Πατάκης, 2003) αφιερώνει τρυφερές σελίδες σε όλες τις γάτες που έζησαν μαζί του,  ήρωες του διηγήματος «Παράδεισος και κόλαση του συναισθήματος» αναπολεί τον Μυκερίνο (ένα αδέσποτο που βρέθηκε στην εξώπορτά του), τον Κεραυνό, τον «άρχοντα του σπιτιού», την Αγγελίνα και την απώλεια του αδέσποτου φίλου του. Σε αυτόν αφιερώνει το ποίημα του «Έλα πίσω» όπου λέει:

«Γιατί σ΄αφήσαμε ξανά έξω στην ψάθα,

Και κοίταγες απ’ το τζάμι τους άσπλαχνους

Που τραβάνε πάλι αδιάφοροι για τα’ ασανσέρ τους

Και σε παρατάν μονάχο στο ψιλόχιονό;

……………………………………….

Που διάλο τρέχεις; Τι κυνηγάς;

Έλα! Και δεν σε ξαναβγάζουμε πια νύχτα.

Στο κρύο ψιλόβροχο!».

    Οι παραπάνω συλλογές διηγημάτων και ποιημάτων του Ρένου Αποστολίδη είναι η πρότασή μας για κάθε φιλόζωο. Αναζητήστε τες.

    Δημοσιεύτηκε το Σάββατο 26 Ιουλίου 2014 στη φιλοζωϊκή Στήλη "Η Φάρμα των Ζώων" του Κώστα Παρχαρίδη, τον οποίο και ευχαριστώ για τη φιλοξενία.

Γιάννης Μπαχάς.

hellasbachas@gmail.com